Projekt ustawy ma na celu ułatwienie nabywania przez gminy własności nieruchomości pozostających w ich władaniu w dniu wejścia w życie ustawy od co najmniej 20 lat i zajętych pod drogi, które nie zostały zaliczone do kategorii dróg publicznych a są drogami ogólnodostępnymi.
Pod pojęciem nieruchomości gruntowej użytkowanej jako droga ogólnodostępna należy rozumieć nieruchomość niezabudowaną, utwardzoną, użytkowaną jako drogę ogólnodostępną o znaczeniu lokalnym, po której odbywa się ruch pojazdów i pieszych, wykorzystywaną przez nieokreśloną liczbę użytkowników, stanowiącą uzupełnienie sieci dróg służących miejscowym potrzebom, funkcjonalnie zbliżoną do dróg publicznych i połączoną z drogami publicznymi.
W kluczowym dla projektu ustawy art. 3 ust. 1 wskazano, że nieruchomości byłyby nabywane na własność gminy za odszkodowaniem na wniosek złożony najpóźniej do 31 grudnia 2035 r.
Taki wniosek powinien zaś zawierać w szczególności:
• mapę w skali co najmniej 1:5000 przedstawiającą przebieg drogi według stanu na dzień wejścia w życie ustawy,
• mapę zawierającą projekty podziału nieruchomości,
• określenie nieruchomości lub ich części, które są planowane do przejęcia na rzecz gminy,
• dokumenty potwierdzające władanie przez gminę nieruchomościami objętymi wnioskiem co najmniej 20 lat do dnia wejścia w życie ustawy,
• analizę powiązania drogi ogólnodostępnej z drogami publicznymi oraz wskazanie powiązania drogi z istniejącym uzbrojeniem terenu,
• wskazanie ujawnionych ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomości zajęte pod drogi ogólnodostępne.
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, w aktualnym stanie prawnym, nieruchomości (działki) przeznaczone lub zajęte pod drogi publiczne były albo są przejmowane przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego z mocy prawa m.in. w następujących przypadkach:
• nabycia nieruchomości zajętych pod drogi publiczne przed 31 grudnia 1998 r. na podstawie art. 73 ustawy z 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną;
• wydzielenia pod drogi publiczne działek gruntu z nieruchomości, których podział został dokonany na wniosek jej właściciela lub użytkownika wieczystego na podstawie art. 98 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami;
• wydzielenia pod drogi publiczne działek gruntu w wyniku scalenia i podziału nieruchomości na podstawie art. 105 ustawy o gospodarce nieruchomościami;
• wydzielenia działek gruntu liniami rozgraniczającymi pasa drogowego w decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi publicznej na podstawie specustawy drogowej, czyli ustawy z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych;
• przejęcia nieruchomości zajętych pod drogi gminne na podstawie ustawy komunalizacyjnej, czyli art. 5 ustawy z 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.
Dalej wyjaśniono, że wskazane rozwiązania jedynie w bardzo ograniczonym stopniu mogą znaleźć zastosowanie do nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym wykorzystywanych od całych dekad pod drogi ogólnodostępne nie mających jednak statusu dróg publicznych. Powołane wyżej regulacje prawne dotyczą bowiem albo już istniejących dróg o statusie dróg publicznych, bądź dróg które mają dopiero powstać.
Zdaniem autorów projekt ustawy stwarza narzędzie prawne umożliwiające rozwiązanie szeregu problemów występujących w codziennej praktyce administracyjnej. Z proponowanych rozwiązań skorzystają samorządy, w tym w zakresie uporządkowania stosunków własnościowych w ważnej sferze infrastruktury drogowej, a także mieszkańcy setek gmin.
